Ảnh: 
Một góc thị xã An Khê. Ảnh: Đ.T
An Khê, vùng đất đầu tiên có sự hiện diện của người Việt (Kinh) trên đất Gia Lai, là nơi có rất nhiều địa danh Hán-Việt. Trong số đó, những địa danh có từ tố "An" ở bờ Đông sông Ba chiếm một tỷ lệ đáng kể. Theo giải thích của những người có tuổi, từ tố “An” ở đây đồng nghĩa với “yên”, thể hiện ước muốn được sống yên ổn, tốt lành trên vùng đất mới.
Những người Việt đã tìm đường tiến lên vùng rừng núi phía Tây và chọn vùng trũng An Khê để lập nghiệp, để tránh áp bức lột của phong kiến, thực dân, và để tránh cảnh sưu cao, thuế nặng. An Khê, được mệnh danh là chốn “rừng thiêng nước độc”, là nơi mà họ hy vọng có thể thực hiện giấc mơ của mình - một cuộc sống bình yên, tốt lành.
Những địa danh mang từ tố "An" ở An Khê
Ở An Khê, nơi những người Việt có mặt đầu tiên trên đất Gia Lai, có nhiều địa danh có tiền tố, từ tố “An” thường nằm ở phía tả ngạn sông Ba, gần khu vực đồng bằng ven biển, nơi người Việt đã định cư từ nhiều thế kỷ trước đó. Dưới đây là một số ví dụ cụ thể:
Làng An Định
Làng An Định, thuộc xã Cửu An, thị xã An Khê, là một trong 2 địa điểm mà người Việt có mặt đầu tiên trên đất An Khê. Đây là nơi mà dòng họ đầu tiên khai phá vùng đất này là họ Nguyễn. Tên của làng là An Điền, được giải thích là nơi có nhiều ruộng và người dân có cuộc sống khá yên ổn. Năm 1946, từ một làng An Điền ban đầu, cư dân đã chia tách ra thành 2 làng An Điền Bắc và An Điền Nam (lấy trục đường liên xã hiện nay làm ranh giới).
An Thạch
An Thạch, một làng thuộc xã Cửu An, có vị trí ban đầu ở phía Tây núi Hai, núi có nhiều đá trắng. Tuy nhiên, theo lời thầy bói, đá trắng nhìn vào làng không tốt, nên dân phải dời làng từ An Thạch 1 sang vị trí mới (An Thạch 2, nay là thôn An Thạch, xã Tú An). Tên của làng được giải thích là An là yên bình, Thạch là đá.
An Lũy
An Lũy, tên gọi ban đầu là thôn An Khê, là một làng nằm ở phía Nam quốc lộ 19, đoạn chạy qua trung tâm thị xã An Khê. Khi thôn An Khê mở rộng ra, xóm gốc còn được gọi là xóm Lũy. Năm 1963, chính quyền Sài Gòn đưa thêm dân từ miền Trung lên định cư trên vùng đất này, và xóm Lũy đổi thành thôn An Lũy 1 và thôn An Lũy 2 thuộc xã An Khê. Nơi đây có cụm di tích Lũy An Khê - An Khê Trường - Gò Chợ, thuộc quần thể Di tích Tây Sơn Thượng đạo đã được Bộ Văn hóa-Thông tin công nhận.
Những địa danh có tiền tố và từ tố “An” tại An Khê biểu thị cho ước mơ lớn nhất của người Việt khi đến lập nghiệp trên vùng đất mới. Vẫn còn nhiều kỷ niệm và di sản từ thời kỳ đó tồn tại trên vùng đất An Khê cho đến ngày nay.
Nguồn: Kim Vân
