Hình Minh họa: Hành tinh Đất
Hệ mặt trời - nơi chúng ta đang sống, chứa đựng tám hành tinh sặc sỡ. Từ những hành tinh đá như Sao Thủy, Sao Kim, Trái Đất và Sao Hỏa đến những hành tinh khổng lồ như Sao Mộc và Sao Thổ, cũng như những hành tinh băng khổng lồ như Sao Thiên Vương và Sao Hải Vương, mỗi hành tinh đều có những đặc điểm độc đáo của riêng nó.
Hành tinh được định nghĩa là một thiên thể quay xung quanh hằng tinh hoặc tàn tích sao, có khối lượng đủ lớn để tạo ra hình dạng gần như hình cầu do sự hấp dẫn của nó tạo ra. Hành tinh có thể hút sạch các vi thể xung quanh nó và có khối lượng đủ nhỏ để không tham gia vào các phản ứng hạt nhân. Hệ mặt trời chứa tám hành tinh, xếp theo khoảng cách từ gần nhất đến xa nhất so với Mặt Trời: Sao Thủy, Sao Kim, Trái Đất, Sao Hỏa, Sao Mộc, Sao Thổ, Sao Thiên Vương và Sao Hải Vương.
Tuy nhiên, không chỉ trong hệ mặt trời, hàng nghìn hành tinh khác đã được phát hiện quay quanh các ngôi sao khác trong Ngân Hà.
Từ nguyên
Từ "hành tinh" có gốc từ tiếng Hán và có nghĩa đen là "ngôi sao chuyển động", trái ngược với "hằng tinh" chỉ các "ngôi sao đứng yên" như Mặt Trời. Trên một bài viết của nguyệt san "Sát thế tục", được viết vào khoảng năm 1816, được biết đến với tên tiếng Trung "Luận hành tinh", đã đưa ra rằng có bảy ngôi sao lớn đi xung quanh Mặt Trời. Trong số bảy ngôi sao này, Trái Đất là một trong số đó và được coi là hành tinh vì tất cả đều quay quanh Mặt Trời. Thêm vào đó, bốn hành tinh khác cũng đã được phát hiện và được gọi là hành tinh, bao gồm các tiểu hành tinh Ceres, 2 Pallas, 3 Juno và 4 Vesta.
Lịch sử
Khái niệm về các hành tinh đã trải qua sự phát triển lịch sử từ sự tôn giáo của thời kỳ cổ đại đến sự khám phá khoa học của thời đại hiện đại. Trong thời kỳ cổ đại, các nhà thiên văn học đã chú ý đến những điểm sáng di chuyển trên bầu trời và gọi chúng là "planetes asteres" (ngôi sao lang thang) hoặc đơn giản là "planētoi" (người đi lang thang) ở thời Hy Lạp cổ đại.
Trong thời kỳ này, người ta tin rằng Trái Đất là trung tâm của vũ trụ và tất cả các hành tinh đều quay quanh nó. Tuy nhiên, các nhà thiên văn không riêng gì người Hy Lạp cổ đại mà cả Trung Quốc cổ đại và Babylon cũng tin rằng điều này là chính xác. Họ quan sát thấy rằng sao và hành tinh xuất hiện và di chuyển quanh Trái Đất theo một vòng tròn hàng ngày.
Người Babylon là nền văn minh đầu tiên được biết đến có kiến thức về các hành tinh. Họ đã tạo ra các bản ghi về chuyển động của Sao Kim và các hành tinh khác. Các nhà thiên văn Babylon cũng đã làm nền tảng cho sự phát triển của chiêm tinh học phương Tây. Nền văn minh Sumer, tổ tiên của người Babylon, cũng đã nhận ra Sao Kim vào khoảng năm 1500 TCN. Các hành tinh khác như Sao Thủy, Sao Hỏa, Sao Mộc và Sao Thổ đã được các nhà thiên văn Babylon nhận ra sau đó.
Trong thế kỷ III TCN, Aristarchus của Samos đã đề xuất một mô hình vũ trụ trong đó các hành tinh quay quanh Mặt Trời. Tuy nhiên, ý tưởng này đã bị mô hình địa tâm thống trị cho đến cuộc cách mạng khoa học. Trong thế kỷ XIX, những khám phá và các thiết bị quan sát như "máy tính Antikythera" đã được sử dụng để tính toán vị trí của Mặt Trời, Mặt Trăng và các hành tinh vào một ngày nhất định.
Thế giới Hy Lạp cổ đại
Người Hy Lạp cổ đại đã phát triển lý thuyết riêng về hành tinh. Họ tin rằng Trái Đất, Mặt Trời, Mặt Trăng và các hành tinh khác quay quanh một ngọn lửa trung tâm ở trung tâm vũ trụ. Vào thế kỷ I TCN, người Hy Lạp và La Mã đã xếp hành tinh theo thứ tự tăng dần từ Trái Đất, Mặt Trăng, Sao Thủy, Sao Kim, Mặt Trời, Sao Hỏa, Sao Mộc và Sao Thổ.
Ấn Độ cổ đại
Ấn Độ cổ đại cũng có những đóng góp đáng kể về khám phá và nghiên cứu về các hành tinh. Aryabhata, một nhà thiên văn học Ấn Độ, đã đề xuất mô hình elip cho chuyển động của các hành tinh. Ông cũng đã giải thích sự di chuyển của các ngôi sao trên bầu trời. Sau đó, Nilakantha Somayaji và những người theo sau ông phát triển mô hình về hệ hành tinh. Họ tin rằng Sao Thủy, Sao Kim, Sao Hỏa, Sao Mộc và Sao Thổ quay quanh Mặt Trời, trong khi Mặt Trời lại quay quanh Trái Đất.
Thế giới Hồi Giáo
Vào thế kỷ XI, người Hồi Giáo Avicenna đã quan sát hành tinh Sao Kim đi qua Mặt Trời và nhận ra rằng ít nhất một vài lần Sao Kim nằm ở phía dưới Mặt Trời. Một thế kỷ sau đó, Ibn Bajjah quan sát thấy "hai hành tinh như hai điểm đen trên bề mặt Mặt Trời", và vào thế kỷ XIII, nhà thiên văn Qotb al-Din Shirazi nhận ra rằng đó là Sao Thủy và Sao Kim đi qua Mặt Trời.
Thời kỳ Phục Hưng
Trong thời kỳ Phục Hưng, khám phá các hành tinh đã có tác động đáng kể đến thần thoại và thiên văn học. Các nhà khoa học như Copernicus, Galileo và Kepler đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến việc hiểu biết về vũ trụ. Trái Đất đã được xem là một trong những hành tinh và Mặt Trời và Mặt Trăng không được xem là hành tinh.
Thế kỷ XX
Trong thế kỷ XX, các nhà khoa học nhận ra rằng các hành tinh không chỉ là những thiên thể phát hiện mới mà còn có các tiểu hành tinh. Vành đai tiểu hành tinh là một khu vực giữa Sao Hỏa và Sao Mộc, nơi các tiểu hành tinh như Ceres, Pallas và Vesta được phân loại. Do sự khác biệt lớn về khối lượng giữa tiểu hành tinh và các hành tinh truyền thống, các tiểu hành tinh này đã được phân loại lại thành "tiểu hành tinh".
Từ đó, số lượng các hành tinh tăng lên nhanh chóng khi các nhà khoa học phát hiện ra các thiên thể mới. Tuy nhiên, sự tăng trưởng này đã tạo ra tranh cãi và cần có một định nghĩa chính thức về hành tinh.
Kết luận
Hành tinh là những thiên thể đặc biệt trong vũ trụ, với mỗi hành tinh mang đầy đủ những đặc điểm và sự phong phú riêng. Từ các khám phá của người Babylon cho đến sự phát triển của Hy Lạp cổ đại, Ấn Độ cổ đại và thời kỳ Phục Hưng, chúng ta đã tiến bộ trong việc hiểu biết về hành tinh. Thế kỷ XX đã đưa ra những định nghĩa cụ thể hơn về hành tinh, đồng thời tạo ra tranh cãi về số lượng và phân loại của chúng. Hành tinh chính là thế giới của chúng ta, nơi chúng ta sinh sống và khám phá.
