Cholesterol là một chất quan trọng có mặt trong tất cả các tế bào trong cơ thể. Nó đóng vai trò quan trọng trong quá trình tiêu hóa thức ăn, sản xuất hormone và tạo ra vitamin D. Mặc dù cơ thể tự sản xuất một lượng nhỏ cholesterol, chúng ta cũng cung cấp cholesterol thông qua thức ăn.
Nhưng tại sao có những người bị cholesterol cao? Bài viết này sẽ giải đáp câu hỏi đó và cung cấp thông tin về triệu chứng, điều trị và phòng ngừa cholesterol cao.
Cholesterol là gì?
Cholesterol là một chất dầu không tan trong máu và được vận chuyển trong cơ thể bởi lipoprotein. Có hai loại lipoprotein chuyên chở cholesterol:
- Lipoprotein tải trọng thấp (LDL)
- Lipoprotein tải trọng cao (HDL)
Cholesterol có 4 chức năng chính trong cơ thể:
- Góp phần vào cấu trúc của tế bào
- Tạo ra acid tiêu hóa trong mật
- Cho phép cơ thể tạo ra vitamin D
- Cho phép cơ thể tạo ra một số loại hormone
Hình minh họa về cholesterol
Các nguyên nhân gây ra cholesterol cao
Cholesterol cao là một yếu tố nguy cơ cao gây ra bệnh mạch vành và đau tim. Sự tích tụ cholesterol là một phần của quá trình gây hẹp các động mạch, được gọi là xơ vữa mạch máu. Trong tình trạng xơ vữa mạch máu, các mảng xơ vữa hình thành và cản trở sự lưu thông của máu.
Ngoài ra, lượng chất béo trong khẩu phần ăn hàng ngày cũng đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh nồng độ cholesterol. Để kiểm soát cholesterol cao, cần hạn chế tiêu thụ các thực phẩm chứa:
- Cholesterol: có trong các loại thức ăn động vật, thịt và phô mai
- Chất béo bão hòa: có trong một số loại thịt, sản phẩm từ sữa, chocolate, các loại bánh, thức ăn chiên và đóng hộp
- Chất béo chuyển hóa: có trong các thực phẩm chiên và thức ăn đóng hộp
Thừa cân hoặc béo phì cũng có thể dẫn đến nồng độ LDL (lipoprotein tải trọng thấp) cao trong máu. Ngoài ra, các yếu tố di truyền cũng góp phần làm tăng nồng độ cholesterol. Tuy nhiên, người bị cholesterol cao do di truyền có nồng độ LDL rất cao. Các tình trạng khác cũng có thể dẫn đến nồng độ cholesterol cao như: đái tháo đường, bệnh gan hoặc thận, hội chứng buồng trứng đa nang, mang thai và các tình trạng làm tăng nội tiết tố nữ khác, nhược giáp, các loại thuốc làm tăng cholesterol LDL và giảm cholesterol HDL (lipoprotein tải trọng cao), ví dụ như progestins, các loại steroid chuyển hóa và corticosteroid.
Triệu chứng cholesterol cao
Bệnh nhân mắc cholesterol cao thường không có triệu chứng rõ ràng, nhưng kiểm tra sức khỏe và xét nghiệm máu định kỳ có thể phát hiện nồng độ cholesterol cao. Đôi khi, người có nồng độ cholesterol cao có thể gặp đau tim mà không có triệu chứng đặc biệt, vì vậy việc kiểm tra thường xuyên có thể giảm nguy cơ này.
Nồng độ và phạm vi giới hạn
Ở người trưởng thành, nồng độ cholesterol toàn phần dưới 200mg/dL được coi là bình thường và lành mạnh. Tuy nhiên, nồng độ từ 200 - 239 mg/dL được xem là cận cao và nồng độ ≥240 mg/dL được xem là cao.
Nồng độ cholesterol LDL nên thấp hơn 100 mg/dL. Nếu nồng độ LDL từ 100-129 mg/dL thì đó là mức chấp nhận được đối với những người không có vấn đề gì về sức khỏe. Tuy nhiên, đối với những người có bệnh tim hoặc các yếu tố nguy cơ mắc bệnh tim, mức cholesterol LDL từ 130-159 mg/dL là cận cao, từ 160-189 mg/dL là cao, và từ 190 mg/dL trở lên là rất cao.
Nồng độ cholesterol HDL nên giữ ở mức cao hơn. Nồng độ HDL dưới 40 mg/dL là yếu tố nguy cơ cao của bệnh tim mạch, trong khi nồng độ từ 41 mg/dL đến 59 mg/dL là cận thấp.
Ngăn ngừa cao cholesterol
Để giảm nồng độ cholesterol hoặc duy trì ở mức độ phù hợp, chúng ta có thể thực hiện những thay đổi sau đây:
- Chế độ ăn uống lành mạnh cho tim mạch
- Tập thể dục thường xuyên
- Tránh hút thuốc lá
- Duy trì cân nặng khỏe mạnh
Những biện pháp trên sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh mạch vành và đau tim.
Cholesterol trong thực phẩm
Có một số thực phẩm có khả năng giảm lượng cholesterol, bao gồm yến mạch, lúa mạch, đậu, cà tím, đậu bắp, hạt, dầu thực vật, trái cây như táo, nho, dâu và cam quýt, đậu nành và cá mỡ. Thêm những loại thực phẩm này vào chế độ ăn cân bằng có thể giúp kiểm soát cholesterol.
Tuy nhiên, cần hạn chế tiêu thụ thực phẩm không tốt cho cholesterol, bao gồm thịt đỏ, thực phẩm từ sữa nguyên béo, bơ margarine, dầu hydro hóa và các loại bánh ngọt.
Chữa cholesterol cao bằng cách nào
Có nhiều phương pháp chữa trị cholesterol cao, bao gồm liệu pháp hạ lipid. Thuốc điều trị cholesterol cao được dựa vào nồng độ cholesterol và yếu tố nguy cơ của mỗi người. Đối với những người có nguy cơ tim mạch cao, sử dụng statins hay các thuốc khác có thể cần thiết.
Nghiên cứu gần đây đã tìm ra hai loại thuốc mới: ezetimibe và ức chế enzym PCSK9. Ezetimibe giúp giảm nguy cơ tim mạch cấp tính bằng cách giới hạn sự hấp thu cholesterol từ ruột. Thuốc ức chế enzym PCSK9 cũng có hiệu quả trong việc làm giảm protein, đặc biệt khi kết hợp với ezetimibe.
Việc chữa trị cholesterol cao thường bắt đầu bằng chế độ ăn uống và tập thể dục, nhưng đối với những người có nguy cơ rất cao, thuốc điều trị là cần thiết. Quyết định sử dụng thuốc phụ thuộc vào nồng độ cholesterol và yếu tố nguy cơ của từng người.
Để có lịch trình điều trị và phòng ngừa cá nhân hóa, hãy thảo luận với bác sĩ về các yếu tố đối với mỗi người, bao gồm tiền căn gia đình, chủng tộc và các bệnh làm tăng nguy cơ cholesterol cao.
Đó là một số thông tin cơ bản về cholesterol cao. Nếu bạn quan tâm đến chủ đề này, hãy tìm hiểu thêm từ trang web của chúng tôi.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương\ Bệnh viện Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh\ Facebook | Youtube
