Quả đu đủ có được biết đến như một loại cây có thân mềm, dễ gãy, thường có một ngọn. Nếu ngọn chính bị gãy, sẽ sinh ra 3-4 ngọn khác. Lá đu đủ có cuống dài và là cây đa tính, có hoa đực và hoa lưỡng tính. Quả kết từ hoa cái thường tròn, khoảng rỗng trong quả to, thịt mỏng và nhiều hạt. Các quả kết từ hoa lưỡng tính dài hình quả lê, thịt dày và chứa ít hạt. Quả khi còn non có màu xanh lục, khi chín có màu vàng cam.
Đu đủ có nguồn gốc ở Mỹ Latinh và đã nhanh chóng được phổ biến ở các nước nhiệt đới nhờ cách nhân giống dễ dàng bằng hạt. Trong các vườn gia đình ở Việt Nam, đu đủ trở thành một trong những cây ăn quả được trồng phổ biến.
Đu đủ và công dụng thực phẩm
Đu đủ chín là một nguồn thực phẩm bổ dưỡng. Quả xanh của đu đủ cũng có nhiều công dụng trong ăn uống. Nó có thể được dùng để nấu thịt cho chóng nhừ (vì menpapain trong nhựa có thể phân hủy một khối lượng tơ huyết gấp 200 lần), luộc ăn, thái miếng ngâm giấm để ăn chung với chả nướng, bánh đa nem cho dễ tiêu. Quả xanh còn được dùng làm nộm chua cay, thay rau gia vị trong các món ăn. Ngoài ra, nó còn có thể xào với thịt hoặc dùng muối dưa, làm mứt hoặc tỉa hoa trang trí. Quả đu đủ chín, quả đu đủ xanh, hoa đực, hạt, rễ, thân và lá đều có thể được sử dụng.
Quả đu đủ xanh có nhiều công dụng trong chế biến món ăn. Ảnh: Anh Hùng
Ứng dụng đu đủ trong chữa bệnh
Ngay từ khi được khám phá tại châu Mỹ, quả đu đủ được tôn vinh là "chúa tể" của các loại quả bởi hương vị thơm ngon, dễ ăn và có tác dụng chữa bệnh.
Một trong những hợp chất quan trọng nhất của quả đu đủ là papain, một loại enzyme có lợi cho hệ tiêu hóa của con người. Enzyme này có khả năng hạn chế virus và vi trùng gây bệnh. Quả đu đủ có những công dụng chữa bệnh sau:
1. Tăng cường sức khỏe cho hệ tiêu hóa
Theo các nghiên cứu khoa học, ăn đu đủ có tác dụng ngăn ngừa bệnh ung thư kết tràng được chứng minh. Chất xơ có trong quả có khả năng "thu gom" các độc tố gây bệnh trong kết tràng và bảo vệ tế bào khỏe mạnh trước nguy cơ nhiễm bệnh. Ngoài ra, đu đủ còn chứa các dưỡng chất như folate, vitamin C, beta-carotene và vitamin E, giúp giảm thiểu bệnh ung thư kết tràng và ngăn ngừa tổn thương ADN do tác động của các gốc tự do. Việc tăng cường ăn quả đu đủ cũng là biện pháp phòng ngừa ung thư kết tràng.
2. Chống viêm nhiễm
Quả đu đủ chứa hai hợp chất quan trọng là papain và chymopapain. Đây là hai loại enzyme có tác dụng làm giảm quá trình viêm nhiễm và lành các chấn thương. Ngoài ra, quả còn chứa nhiều vitamin C, E và beta-carotene, có tác dụng phòng ngừa viêm nhiễm ở mức cao nhất.
3. Tăng cường sức đề kháng
Vitamin C và A có trong quả đu đủ giúp hệ miễn dịch làm việc tốt hơn, đặc biệt là trong việc ngăn chặn các bệnh thường gặp khi giao mùa như cảm, cúm và viêm tai.
4. Ngăn ngừa thoái hóa điểm vàng
Tạp chí Nhãn khoa (AOO) của Hoa Kỳ đã khuyến cáo nên ăn 3 suất rau xanh, hoa quả/ngày để giảm nguy cơ mắc bệnh thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác (AMRD). Đu đủ là một loại hoa quả tốt nhất để ngăn ngừa bệnh này, bởi nó chứa nhiều vitamin C, A, E, carotenoid và chất chống oxy hóa. Có thể chế biến quả dưới dạng sa lát, nước ép hoặc ăn trực tiếp.
5. Giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh viêm khớp dạng thấp
Mặc dù sử dụng liều cao vitamin C có thể làm tăng nguy cơ bệnh loãng xương, nhưng vitamin C có trong thực phẩm, đặc biệt là trong đu đủ, lại có tác dụng bảo vệ cơ thể khỏi nguy cơ mắc bệnh viêm khớp dạng thấp. Các nghiên cứu với hơn 20.000 người sử dụng vitamin C có trong đu đủ đã phát hiện tác dụng rất cao trong việc ngăn ngừa viêm nhiễm gây đau nhức ở người bệnh.
6. Tăng cường chức năng phổi
Người nghiện hút thuốc lá hoặc sống trong môi trường có khói thuốc lá (hút thuốc thụ động) nên bổ sung thực phẩm giàu vitamin A, trong đó có quả đu đủ. Theo các chuyên gia từ Đại học Kansas (Hoa Kỳ), vitamin A có tác dụng ngăn ngừa bệnh viêm nhiễm phổi và bệnh khí phế thũng (enphysema) do hợp chất gây ung thư trong khói thuốc lá và benzopyrene có trong khói thuốc lá. Quả đu đủ giúp tăng nguy cơ thiếu hụt vitamin A ở con người, đặc biệt là ở nhóm người cao tuổi.
7. Ngừa ung thư tiền liệt tuyến
Ăn thường xuyên thực phẩm giàu lycopene như đu đủ và uống chè xanh đều đặn, đã được chứng minh giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư tiền liệt tuyến ở nam giới. Đây là khuyến cáo dựa trên nghiên cứu với 130 bệnh nhân ung thư tiền liệt tuyến đang điều trị tại 274 bệnh viện, được công bố trên tạp chí Dinh dưỡng lâm sàng châu Á - Thái Bình Dương. Nghiên cứu cho thấy, những người có thói quen uống chè xanh giảm 86% nguy cơ mắc bệnh so với những người không uống chè xanh. Những người có thói quen ăn các loại thực phẩm giàu lycopene như đu đủ, cà chua, cà rốt, nho thẫm màu, dưa hấu... giảm 82% nguy cơ mắc bệnh ung thư tiền liệt tuyến so với nhóm không ăn các loại thực phẩm này. Bởi vậy, các chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo nam giới nên tăng cường sử dụng 2 loại thực phẩm này để hạn chế nguy cơ mắc bệnh.
Nguồn: Nhà khoa học, lương y Bùi Đắc Sáng (Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam, Hội Đông y Hà Nội)
